زورخانه
زورخانه ها از کهن ترین مکان های ورزشی به شمار می آیند،در ایران باستان زورخانه،مکانی برای عبادت ،مرکز فعالیت های ورزشی،محل تمرین و نیرومند کردن بدن برای مقابله با دشمنان در شهرها و محلات بود.ورزش باستانی در زورخانه انجام میشود،بارزترین ویژگی ورزش باستانی این است که معیار و ملاک این ورزش، پهلوانی و پهلوان بودن است،علاوه بر ورزشهای باستانی ورزش های دیگری مانند کشتی پهلوانی در زورخانه انجام می شود، زورخانه ها از کهن ترین باشگاه ها و سازمانهای ورزشی جهان هستند و ورزش زورخانه‌ای قدیمی ترین ورزش بدن سازی جهان است و شامل آموزش هایی ست که در محدوده تاریخی و فرهنگی ایران از گذشته‌های دور رواج داشته است.درزورخانه علاوه بر آموختن هنرهای تکنیکی و فیزیکی،فراگیری منش پهلوانی و اخلاقیات نیز دارای اهمیت بسیار است.این ورزش جزو فعالیت‌های اصلی مردم در زمان گذشته بوده است.ورزش زورخانه ای تاثیرات مهمی بر رشد ابعاد مختف بدن انسان می گذارد.دررشد بعد جسمی موجب نیرومندی عضلات، محکم شدن استخوان ها، و همچنین تقویت حواس پنجگانه به‌ویژه حس بساوایی و حس بینایی میشود.این ورزش امکان تجربه و تعامل‌های مستقیم با عوامل محیطی را برای ورزشکاران فراهم می‌کند. ورزشهای زورخانه ای در رشد شخصیت کودکان نیز تأثیر فراوان دارد. الگوهای رفتاری کودکان در بازی هایشان شکل می گیرد و توسط این بازی ها تجربه های پرارزشی را کسب می کنند که این تجارب در ابعاد احساسی، اجتماعی و روانی رشد می‌کنند.
در قدیم به زورخانه لنگرگاه گفته می شد،زیرا در گذشته بنای زورخانه در مجاورت بازارها و مراکز اقتصادی قرار داشت. اما توسعه بی رویه خانه سازی در شهرها بسیاری از زورخانه ها نیز در برگرفت و موجب افول نقش و کارکردهای بهتر این ورزش نیز شد.
معماری زورخانه ای چگونه است ؟
سقف زورخانه ها اکثرا گنبدی است،گنبد دارای ارزش معنوی است که در طراحی زورخانه ها و اماکن متبرکه و بقعه ها از آن استفاده می شود.،از زمان پیش از اسلام گنبد نشانه ای از نیروی آسمانی و ارتباط با عالم بالا شناخته می شد،در نتیجه چرخیدن ورزشکاران در زیر گنبد نوعی ارتباط معنوی و متافیزیکی با گردش جهان خلقت است.درزورخانه،معمولا کوتاه تر از قد انسان ساخته می شود چرا که باید پهلوان، قهرمان هنگام ورود یا خروج از آن با قد خمیده گذر کند.
گود دقیقا در زیر گنبد قرار دارد،گود زورخانه گرد، چهار، شش و هشت گوش ساخته می شود.گرد بودن گود و نام آن اشاره به قتلگاه حضرت سید الشهدا در صحرای کربلا دارد تا ورزشکار خود را در آن حال احساس کند. معمولا عمق گود ۷۲ سانتی متر به یاد ۷۲ شهید کربلا ساخته می شود.علت چهار گوشه بودن زورخانه را می توان به چهار گوشه بودن قبر امام علی علیه السلام و همچنین چهار عنصر حیات (آب،خاک، باد و آتش) و چهار نفس انسان (اماره، لوامه، ملهمه ومطمئنه) دانست. شش گوشه بودن زورخانه به دلیل شش گوشه بودن قبر امام حسین و هم چنین برگرفته از شش جهت (شمال، جنوب، شرق، غرب، بالا و پایین) است. هشت گوش بودن گود،اشاره به هشت در بهشت دارد.
بنای زورخانه شبیه به مسجد و عبادتگاه است،زورخانه جایگاه جوانمردان و پهلوانان است طراحی این بنا ریشه در معماری باستانی ایران داشته و از فلسفه معماری ایرانی و فرهنگ حماسی این مرزوبوم سرچشمه می گیرد. در طراحی زورخانه، به مفهوم جوانمردی که ویژگی بارز پهلوانان است،توجه زیادی شده است،زیرازورخانه ها همیشه در سطح پایین تری نسبت به معابر ساخته می شوند تا پهلوانی که وارد این فضا می شود همیشه خضوع و فروتنی را در یاد داشته و هنگام عبور از در کوتاه زورخانه، سر خود را به نشانه احترام به مردمانی که در آن مکان حضور داشتند خم کند.در طراحی زورخانه ها از عبادتگاه های ایرانیان در زمان باستان و معابد میترایی الهام گرفته شده است.جایگاه مرشد که سردم نامیده می شود در کنار در ورودی محوطه زورخانه قرار دارد تا بتواند به ورود و خروج ورزشکاران و پهلوانان مسلط باشد. جایگاه مرشد در ارتفاع 1 تا 1.5 متری نسبت به کف گود قرار دارد. روی این جایگاه اجاق یا منقلی قرار داده می شد تا مرشد تنبک خود را با آتش آن گرمکرده و صدایش رساتر شود. نمای بیرونی زورخانه ها به شکل چهارگوش ساخته می شود که توسط گنبد مسقف شده باشد. ارتفاع این گنبد حدود ده متر است وبرای تأمین نور زورخانه، هشت روزنه به تبعیت از هشت وجه گود، به شکل ستاره هشت پر روی گنبد تعبیه می شود.ستاره هشت پر در معماری ایرانی دلالت بر خورشید دارد که ایرانیان باستان آن را به نشانه سرچشمه حیات انسان و هستی موردستایش قرار می داده اند.
